Economische crisis survival guide! Overleef de volgende crisis.

Ik heb geen kristallen bol. Net als alle andere financiële schrijvers, economen, experts, journalisten en beleggers. Daardoor weten we niet óf er een nieuwe economische crisis komt. Al doen sommigen alsof ze het wel weten, boefjes. Maar het verleden leert ons dat er regelmatig wél een crisis ontstaat. Daarom durf ik aan te nemen dat er in de toekomst ook eentje zal gaan zijn. Morgen misschien. Óf over vijftien jaar. ?

Update maart 2020. We hebben inmiddels, kort na het plaatsen van dit artikel, te maken met een flinke beurscrash. Vandaag staat de #AEX op -28,4% sinds 1 januari. Wow. Doordat wij een extra spaarpot hadden opgebouwd zijn wij VWRL in plukjes aan het bijkopen. Tegen flinke korting.

Ik wil niets voorspellen. Maar wel graag eens nadenken over ‘de economische crisis’. Want wat is dat eigenlijk? Zo’n crisis? Wat gebeurt er dan? En met wie?

Misschien kunnen we onszelf een beetje beter beschermen tegen crisissen. Misschien kunnen we zelfs een beetje gebruik maken van de volgende crisis. Als die komt.

Wat is nou precies een crisis?

Een financiële crisis in een notendop

Het mooie van de moderne economie is ook meteen haar valkuil: alles hangt samen. Huizenprijzen zijn gekoppeld aan lonen, lonen zijn gekoppeld aan bedrijfsomzetten, omzetten zijn weer gekoppeld aan consumentenvertrouwen en belastingen. Ga zo maar door.

Ik wil dat niet helemaal uitschrijven, daar ben ik te dom én te lui voor. Deze serie aan gebeurtenissen is een prima voorbeeld van een financiële crisis:

Minder uitgaven (bekend van tv onder de noemer 'laag consumentenvertrouwen') -> omzetten en winsten van bedrijven omlaag -> minder werkgelegenheid -> ontslagen -> lagere lonen -> nog lager consumentenvertrouwen -> lagere huizenprijzen -> nog minder uitgaven -> omzetten en winsten verder omlaag -> bedrijven stoppen met investeren -> beurs omlaag -> nog een paar ontslagrondes -> bank failliet, of twee -> centrale rentes omlaag (als dat nog kan) -> aandelen verder omlaag -> inflatie -> belasting inkomsten dalen -> er moet bezuinigd -> chaos & paniek.

Een crisis is een mix van emotie, onder de noemer ‘consumentenvertrouwen’, en financiële instrumenten die elkaar beïnvloeden. Alsof je met je ogen dicht een onderdeel uit een automotor trekt ? ?

Er gaat van alles kapot, vooral als je blijft gas geven.

Een paar ingrediënten voor een goede crisis:

1. Consumentenvertrouwen laag: mensen geven moeilijker hun geld uit, omdat ze onzeker zijn over de toekomst. Dat drukt meteen op bedrijfsomzetten en huizenprijzen (vastgoed).
2. Bedrijfsomzetten omlaag: direct gevolg van 1. Beurskoersen gaan onderuit door niet gehaalde winstverwachtingen. Hierdoor gaan bedrijven minder investeren, waardoor hun toeleveranciers ook onderuit gaan.
3. Banenverlies: direct gevolg van 2. Minder winst. Minder investeren. Dat betekent minder geld om werknemers te betalen, dus er wordt ontslagen. En starters op de arbeidsmarkt krijgen lagere salarissen.

Na punt 3 gaat eigenlijk alles in de economie op apentilt ?

Vanzelfsprekend daalt het vertrouwen verder na een goede ontslagronde. Ook dalen de omzetten verder, want de vers ontslagen ‘consumenten’ gaan echt geen nieuwe auto kopen. Huizenprijzen zakken want die zijn weer gekoppeld aan wat ‘de markt’ kan betalen (ja, ‘de markt’ zijn weer die ontslagen mensen). Bouwbedrijven lijden eronder, en hun toeleveranciers, en daar weer de toeleveranciers van.

Het is al met al een puinhoop met veel slachtoffers. Vrijwel niks ontspringt de dans. Liever nooit een crisis. Maar de geschiedenis leert dat dat niet realistisch is.

Dit is de impact voor jou

Voor de kleine investeerder, zoals ons, zijn er drie hoofdzaken:

1. Aandelen dalen – je opgebouwde vermogen wordt minder waard
2. Huizenprijzen dalen – nog een aanslag op je vermogen
3. Mensen verliezen hun baan – nóg een gevaar voor je vermogen
4. De overheid bezuinigd – hierdoor lopen je eigen zorgkosten soms op, of je kinderopvangkosten, vallen toeslagen weg, etc.

Bij een crisis staat je opgebouwde vermogen onder druk van alle kanten. Daarnaast loop je het risico om ook je mogelijkheid tot het opbouwen van vermogen te verliezen: een ontslag of korting op toeslagen.

In Nederland zijn we een beetje beschermd door de WW. Daardoor zal je bij een ontslag niet direct helemaal geen inkomen hebben. Toch komt een ontslag financieel vaak hard aan.

Zo bereid je jezelf voor: economische crisis proof

De impact van een crisis is bijna allesomvattend. Daardoor is jezelf voorbereiden geen garantie dat je ongeschonden uit een crisis komt. Maar het helpt wel.

Stap 1: Voldoende buffer in de spaarpot. Stel dat je werkloos raakt dan kan je met voldoende buffer het gat tussen je lagere inkomsten en je uitgaven dichten.

Stap 2: Vaste lasten zo laag mogelijk. Nog beter is het om qua vaste lasten ver ‘onder je stand’ te leven. Als je van 70% van je inkomen rond kan komen dan hoef je niet direct je buffer op te eten. Dat geeft veel ruimte.

Stap 3: Blijft je persoonlijke situatie goed? Maak dan gebruik van de crisis. Hiervoor is waarschijnlijk extra spaargeld handig. Bedoeld om kansen te benutten.

Bonuspunten kan je verdienen door: je huis volledig af te lossen, meerdere inkomstenbronnen te hebben of door passief inkomen te hebben.

Verspil nooit een goede crisis

Never let a good crisis go to waste

– W. Churchill (zeggen ze)

Stel dat in de supermarkt de koffie die je altijd koopt nu met 40% korting in de schappen ligt? Ben je dan blij? Ja. Gratis koffie ?☕️

Stel nu dat je al 3 pakken koffie hebt gekocht voor de volle prijs. En deze nog in de kelderkast hebt liggen. Ben je daarna nog steeds blij met de aanbieding? Ik wel. Lekker de voorraad verder aanvullen en blij zijn met de korting die je nu kan benutten.

De intrinsieke waarde van de al gekochte koffie (namelijk: je kan hiermee 346,5 koppen koffie zetten) daalt niet mee met de prijs.

Aandelen kopen in een financiële crisis

In de opbouwfase van je vermogen gaat deze vergelijking ook op voor aandelen. Ja, natuurlijk is het pijnlijk om je vermogen te zien dalen. Maar je was nog helemaal niet van plan om te verkopen. Je was van plan om te kopen, toch?

De waarde van de bedrijven die je bezit daalt niet liniear mee met de prijs van de aandelen. Juist na een daling door emotie kan de waarde hoger zijn dan de prijs die je betaald. Het merk, de voorraad, de fabrieken, het personeel. Dit alles heeft intrinsieke waarde.

Maar bedrijven lijden toch ook onder de crisis?

Ja. Sommige bedrijven gaan zelfs failliet. Sommige andere bedrijven veren na een crisis weer op doordat de omzetten weer aantrekken. De winnaars kiezen is vrijwel onmogelijk. Zorg dat je breed spreid als je in een crisis aandelen koopt. Bijvoorbeeld met een simpele index portefeuille.

Je krijgt korting. Daardoor koop je meer aandelen voor je geld. Bekijk onderstaande grafiek met daarin de historische scores van de All World index. Wanneer wil je kopen? Zo laag mogelijk. Benut die korting! 2008 was een goed jaar om aandelen te kopen.

Ben je vermogen aan het opbouwen? Dan moet je blijven kopen. Volg je bestaande plan. Juist als de koersen dalen. Daardoor profiteer je van lagere aankoopprijzen. Hierdoor daalt de gemiddelde kostprijs van de stukken in portefeuille. Dat zorgt ervoor dat je eerder een positief rendement behaald.

Korting is meestal geen reden om iets niet te kopen.

Verkopen daarentegen is een recept voor moeilijkheden…

Een huis kopen in een economische crisis

Ook huizenprijzen dalen in een crisis. Veel mensen verliezen hun baan en kunnen daardoor minder huur of hypotheek betalen. Hierdoor staan huizen langer leeg en dalen de prijzen.

Ben je van plan om groter te gaan wonen? Dan is een prijsdaling een kans. Stel dat de huizenprijzen 20% dalen in een crisis.

Situatie A ‘geen crisis‘: jouw huis levert € 200.000 op. Je nieuwe, grotere, huis kost € 350.000. Je moet € 150.000 bijbetalen.

Situatie B ‘crisis‘: jouw huis levert € 160.000 op. Auw, dat is jaren aan aflossing verdwenen. Maar je nieuwe huis kost “nog maar” € 280.000. Je moet € 120.000 bijbetalen.

In de crisis betaal je € 30.000 minder dan in de ‘geen crisis’ situatie. Ondanks dat jouw huis ook minder waard is.

Kleiner gaan wonen in een crisis is geen goed idee ? Bij het kopen van een goedkopere woningen dan je huidige werken de sommen in jouw nadeel.

Investeren in vastgoed gedurende een economische crisis

Als de huizenprijzen dalen kan dat een kans zijn om in vastgoed te investeren. Bijvoorbeeld door een appartement te kopen om te verhuren. Doordat de aankoopprijs lager is behaal je makkelijker winst.

Aangenomen dat verhuren voor een reële prijs wel lukt. Hou gedurende een crisis rekening met langere periodes van leegstand. Woningzoekenden hebben minder te besteden vanwege lagere lonen of werkloosheid. Ook is er minder ‘mobiliteit’ in onzekere tijden. Stilzitten als je geschoren wordt…

Denk je al tijden aan investeren in vastgoed, maar vind je geen rendabele investeringen? Dan kan het aanleggen van een investeringspotje (in contanten!) in goede tijden je helpen om gedurende een crisis te kunnen instappen. Daardoor kan je goedkoper vastgoed aanschaffen.

Op lange termijn kan dat enorm winstgevend zijn.

Zet jezelf klaar om kansen te benutten

Extra aandelen kopen of een niet geheel-volgens-planning verhuizing naar een groter huis. Daarvoor is een beetje extra spaargeld geen overbodige luxe.

Dit is de ‘Thinkingbig Crisis-survival-ladder™️’ ?

1. Zorg voor voldoende buffer
2. Minimaliseer je vaste maandlasten
3. Leg een investeringspot aan
4. Schiet niet in de paniek ?
5. Benut een kans die bij jouw plannen past

Er is meer te vertellen over crisissen crisissussen crises crises. Veel meer. Maar dan moet ik een boek schrijven en geen artikel. Dat laat ik aan de echte schrijvers over ?

Hebben jullie nog crisis-proof-jezelf tips?